LAICA CAWNNAK CACC
| Laica cawnnak kan hnulei thla in a peh I. Biaòhen (Parts of Speech) Laica ah biaòhen pariat a um. Cu hna cu; 1. Auhmin Noun 2. Mincan Pronoun 3. Sifianh Adjective 4. Fianhtu Verb 5. Fianhthuam Adverb 6. Hmuncaansawh Preposition 7. Biapeh Conjunction 8. Lungsu Interjection 1. Auhmin (Noun) Min a ngeimi vialte cu Auhmin kan ti. tc. tlang, tiva, minung, thil, saram ... tbk. 1. Rung tlang ah bingbir par a tam. 2. Laitlang tiva cu a fim i a kik.. 3. Minung cu Pathian mui lo in ser kan si. 4. Khualtlawnnak ah thil tam tuk i ken hlah. 5. Saram cu na dawt hna lai. Auhmin cu òhen li ah kan òhen hna. a. Minbing (Proper noun) b. Minhrawm (Common noun) c. Minbu (Collective noun) d. Minthlam (Abstract noun) ti an si. a. Minbing (Proper noun) Pumpak he aa pehtlaimi Auhmin paohpaoh cu Minbing kan ti. tc. Timit, Rung tlang, Mang Hliang ... tbk. 1. Timit va ah ngahring kan dawi tawn. 2. Rung tlang ah ka kai lai. 3. Mang Hliang cu midawh a si.i | Minbing vialte cu a hram ah cafang ngan hman an si. A cunglei min hna lakah Mang Hliang cu minung a si caah aa thawknak cafang hna kha a ngan in òial i Mang le Hliang kha komh lo an si. Asinain Timit le Rung cu minung an si lo caah a hram lawnglawng a ngan in òial i komh an si. b. Minhrawm (Common noun) Auhmin a si ko nain a dang he i hrawmmi min pawl cu Minhrawm kan ti hna. tc. ngakchia, thingkung, tiva, tlang tbk. 1. Ngakchia cu dawt an hau. 2. Thingkung nih ti a chuahter. 3. Tiva ah nga tampi an um. 4. Tlang kai cu a har ko. Ngakchia, thingkung, tiva le tlang hna cu pakhat ca lawnglawng an si lo, tampi i hrawmmi an si caah Minhrawm an si. c. Minbu (Collective noun) A bubu in a ummi hna Auhmin cu Minbu kan ti. tc. Cawrun, lentecelhbu, Nubu, ...tbk. 1. Cawrun run khat ka ngei. 2. Lentecelhbu bu khat ka ton hna. 3. Nubu i tonnak an ngei. run le bu hna hi run khat, bu khat ti in rel an si nain a chung ah pakhat nak tam deuh an um caah Minbu an si. d. Minthlam (Abstract noun) Auhmin a si ko nain hmuh khawh le tawngh khawh a si lomi Auhmin cu Minthlam kan ti. tc. dawtnak, lunglawmhnak, zawnruahnak, mitthlam ... tbk | 1. Pathian cu dawtnak a si. 2. Hlawhtlinnak nih lunglawmhnak a chuahter. 3. Zawnruahnak cu Khrihfa dirhmun hrampi a si. 4. Ka mitthlam ah na cuang zungzal. dawtnak, hlawhtlinnak, zawnruahnak le mitthlam tehna cu auhmin an si ko nain hmuh khawh le tawngh khawh an si lo, lung nih a va hngalhmi lawnglawng an si caah minthlam an si. Fianhtu auhmin (Gerund) Hi hna leng ah Fianhtu (verb) in auhmin ah aa thlengmi an um rih. Cu hna cu Fianhtu auhmin (Gerund noun) ti an si. Tahchunhnak ah; Hrang Mang cu kuak a zuk caah a khuh. Hika ah hin kuak cu auhmin a si i zuk cu fianhtu (verb) a si. Asinain, Kuakzuk cu a òha lo. ti a si tikah kuahzuk ti cu auhmin ah aa cang cang. Auhmin + Fianhtu = Fianhhtu auhmin Kuak + zuk = Kuakzuk Fonhchom auhmin (Compound noun) Hi bantuk auhmin hi tampi kan ngei. 1. Auhmin + Auhmin = Fonhchom auhmin Ti + um = Ti-um 2. Auhmin + Fianhtu = Fonhchom auhmin Um + chin = umchin |
LAICA CAWNNAK CACC
| Laica cawnnak peh.. Sifianh (Adjective) Auhmin kha zei bantuk dah a si tiah a fianhtu cu Fianhtu kan ti. tc. fim,dawt...tbk 1. Ngun Sui cu a dawh ngaingai. Hika i dawh timi biafang nih Ngun Sui cu zeidah a lawh ti a langhter caah Sifianh a si. Cu bantuk in òha, fim, sen ...tbk 1. A sen tete kha i thim hna law a òha . 2. Lian Kap cu a fim hringhran. Amah Sifianh lila le Fianthuam i sullam hna kha hmual a ngeihter chinchin. tc. tuk, ngai, hringhran ...tbk 1. Kan fa cu ca a thiam tuk. 2.Bialeh na thiam ngai. 3. Kan khua ka ngai hringhran. Fianhtu(Verb) Tuahnak, sinak, ngeihnak le a um ti a langhtertu biafang cu fianhtu kan ti. tc. ei, si, ngei, um 1. Rawl kan ei lio. Hika i ei timi biafang nih hin zeidah kan tuah ti a langhter. 2. Nu le pa upat cu thluachuah hmuhnak a si. Hika i si timi biafang nih hin zeidah a si ti a langhter. 3. Cawtum pathum ka ngei. 4. Ka pu cu innchung ah a um. | Caanfianh(Tenses) Fianhtu cu a caan hoih in a tanglei bantuk in hmanning an i òhen. Cu hna cu; 1. Tu caanfianh Present tense 2. Liam caanfianh Pasr tense 3. Lio caanfianh Continous tense 4. Lai caanfianh Future tense 5. Diam caanfianh Perfect tense 6. Rih caanfianh Present perfect continuo us tense a. Tu caanfianh(Present tense) Atu ah tuahmi, a simi langhter duh tikah hmanmi a si. tc. 1. Vanvan cu ngakchia a si. 2. Chuncaw ka ei. 3. Ka pu cu innchung ah a um. 4. Rang panga ka ngei. b. Liam caanfianh(Past tense) A si cangmi, tuah cangmi langhter duh tikah hmanning a si. ‘rak’ hi kan holh ahcun hman bik a si. tc. 1.Mamyo kan rak tlawng i a nuam ngai. 2. Sianginn kan kai lio ah cathiam ka rak si. c. Lio caanfianh(Continuous tense) A si liomi, tuah lio cuahmahmi a langhtertu ah hmanmi a si. Kan holh ahcun ‘lio’ le ‘cuahmah’ hi kan hman bik. ‘Lio’ he ‘cuahmah’ he zong hmanchih a si tawn. tc. 1. Ca ka zoh lio. ( atu lio i ka zoh cuahmahmi a si) | 2. Thing ka tan cuahmah. ( ka tan lio) 3. Thing ka tan cuahmah lio ah an rak ka auh. ( Rak he cuahmah he lio he an um dih caah thing ka tan le an ka auh hi atu a si lo, a liam cia caan i thing ka tan lio ah an rak ka auh a si) d. Lai caanfianh(Future tense) A si rih lomi, tuah rih lomi, tuah laimi langhter duh tikah hmanning a si. Kan hman bikmi hna cu ‘lai’ le ‘te’ an si. Cun an pahnih fonh zong in kan hman thiamthiam. tc. 1. Thaizing ah ka ra te lai. 2. Pumhnak ah ka kal lai. 3. Hmaizarh ah rak ka leng te. e. Diam caanfianh(Perfect tense) A si diam cangmi, tuah diam cangmi langhter duh tikah hmanning a si. ‘diam’ le ‘cang’ kan hman bik. tc. 1. Na ra sawm ah khan cun a kal diam cang. 2. Nang na chuah tham ah cun tang hra ka awng diam cang. f. Rih caanfianh(Present perfect continuous tense) A hlan zong ah a rak si i atu zong ah a si ko rih, a òuan ko rih ti langhter duh tikah hmanning a si. ‘ ko rih’ hi kan hman bik. tc. Pa Dun cu sianginn a kai ko rih. Hika ah hin Pa Dun cu sianginn kai a rak i thawk cang, atu zong a kai cuahmah lio a si i a dih tiang a kai ko rih lai ti a langhter |
Sifianh (Adjective)
òha, fim, sen ...tbk
òha .
fim hringhran.
tuk.
ngai.
hringhran.
ei lio.
ei timi biafang nih hin zeidah kan tuah ti
si.
ngei.
um.
Present tense)
rak tlawng i a nuam ngai.
si.
lio.
cuahmah. ( ka tan lio)
cuahmah lio ah an rak
te lai.
lai.
te.
diam
diam cang.
ko rih.
Hika ah hin Pa Dun cu sianginn kai a rak i
thawk cang, atu zong a kai cuahmah lio a si i a
dih tiang a kai ko rih lai ti a langhter.
Tinhlangh To + Infinitive
Duhnak kan langhtermi, tinhmi kan langhter
mi cu (to + infinitive) tinhlangh kan ti.
tc. Ka awn
nakhnga thla ka campiak. (to pass)
Kan i tinhmi camipuai awn duhnak lungthin kha
“nakhnga”
nih a langhter caah Tinhlangh kan ti.
Asinain Fianhtu kha
-nak kan bet i a chuak chommi
auhmin a si tikah a tanglei bantuk in aa thleng. A cunglei
biatlang kha vun char òhan u si law.
tc. Ka awnnak
hnga thla ka campiak. (for passing of)
Hika ah hin
awn timi Fianhtu kha nak timi kan bet
tikah
awnnak timi fianhtu auhmin (gerund noun) ah
aa cang. Cu tikah
hnga hi aa òhen.
5. Fianhthuam (Adverb)
Zeitindah a um, a si ti le a ngeih ti a langhtertu biafang
cu Fianhthuam kan ti.
tc. nuar, rang, riangmang, luaimai, òingòiang...tbk.
1. Rianh Hlei cu
naurte in hla a sa.
2. Na cawleng cu
rang deuh in kalter tuah.
luaimai, òingòiang, riangmang, pempum...tbk.
6. Hmuncaansawh (Preposition)
A umnak hmun le caan a langhtertu biafang cu
Hmuncaansawh kan ti.
tc. 1. Kan dum
ah tikhor a um.
“ah” timi biafang nih tikhor umnak hmun a langhter
caah Hmuncaansawh biafang a si.
2. Ka
pawng ah ra òhu ve.
3. Thingkung
tang ah kan i din.
pawngte ah, tangbik ah, cungcuang ah,
hnudeuh ah, hmaichin ah ... tbk.
“One word one meaning” a si ahcun fonh ding:
tikah, sinah, lakah ...tbk.
7. Biapeh (Conjunction)
Biafang pakhat le pakhat, biafangrual pakhat le
pakhat, biatlang pakhat le pakhat a pehtu biafang a si.
tc. le, i, nain ......tbk.
1. Nangmah
le keimah kan kal lai.
2. Na chim lai
i an ngaih ko lai.
3. Tuah awk a si lo ka ti
nain a tuah ko.
“le” timi biafang nih nangmah timi biafang le keimah
biafang kha apeh hna caah Biapeh a si. Cu bantuk in
i
le nain zong biapeh an si.
Cun, caah, asinain, sihmanhseh law .....tbk.
8. Lungsu (Interjection)
Lung a sumi thil le a thawngpang a um tikah
hmanmi biafang an si.
tc. 1.
Aize! a kan liam tak riangmang cang mu!
2.
Aa! mah bantuk phung cu!
“Aize” ti le “Aa” timi biafang hna nih kan launing le
kan khuaruah harning a fianter caah Lungsu biafang
an si. Hmelchin (!) hman a si.
3. Mah bantuk cu dah!, A si tak e! Cu ngaite cu!
LAICA CAWNNAK CACC
| Laica cawnnak kan hnulei thla in a peh I. Biaòhen (Parts of Speech) Laica ah biaòhen pariat a um. Cu hna cu; 1. Auhmin Noun 2. Mincan Pronoun 3. Sifianh Adjective 4. Fianhtu Verb 5. Fianhthuam Adverb 6. Hmuncaansawh Preposition 7. Biapeh Conjunction 8. Lungsu Interjection 1. Auhmin (Noun) Min a ngeimi vialte cu Auhmin kan ti. tc. tlang, tiva, minung, thil, saram ... tbk. 1. Rung tlang ah bingbir par a tam. 2. Laitlang tiva cu a fim i a kik.. 3. Minung cu Pathian mui lo in ser kan si. 4. Khualtlawnnak ah thil tam tuk i ken hlah. 5. Saram cu na dawt hna lai. Auhmin cu òhen li ah kan òhen hna. a. Minbing (Proper noun) b. Minhrawm (Common noun) c. Minbu (Collective noun) d. Minthlam (Abstract noun) ti an si. a. Minbing (Proper noun) Pumpak he aa pehtlaimi Auhmin paohpaoh cu Minbing kan ti. tc. Timit, Rung tlang, Mang Hliang ... tbk. 1. Timit va ah ngahring kan dawi tawn. 2. Rung tlang ah ka kai lai. 3. Mang Hliang cu midawh a si.i | Minbing vialte cu a hram ah cafang ngan hman an si. A cunglei min hna lakah Mang Hliang cu minung a si caah aa thawknak cafang hna kha a ngan in òial i Mang le Hliang kha komh lo an si. Asinain Timit le Rung cu minung an si lo caah a hram lawnglawng a ngan in òial i komh an si. b. Minhrawm (Common noun) Auhmin a si ko nain a dang he i hrawmmi min pawl cu Minhrawm kan ti hna. tc. ngakchia, thingkung, tiva, tlang tbk. 1. Ngakchia cu dawt an hau. 2. Thingkung nih ti a chuahter. 3. Tiva ah nga tampi an um. 4. Tlang kai cu a har ko. Ngakchia, thingkung, tiva le tlang hna cu pakhat ca lawnglawng an si lo, tampi i hrawmmi an si caah Minhrawm an si. c. Minbu (Collective noun) A bubu in a ummi hna Auhmin cu Minbu kan ti. tc. Cawrun, lentecelhbu, Nubu, ...tbk. 1. Cawrun run khat ka ngei. 2. Lentecelhbu bu khat ka ton hna. 3. Nubu i tonnak an ngei. run le bu hna hi run khat, bu khat ti in rel an si nain a chung ah pakhat nak tam deuh an um caah Minbu an si. d. Minthlam (Abstract noun) Auhmin a si ko nain hmuh khawh le tawngh khawh a si lomi Auhmin cu Minthlam kan ti. tc. dawtnak, lunglawmhnak, zawnruahnak, mitthlam ... tbk | 1. Pathian cu dawtnak a si. 2. Hlawhtlinnak nih lunglawmhnak a chuahter. 3. Zawnruahnak cu Khrihfa dirhmun hrampi a si. 4. Ka mitthlam ah na cuang zungzal. dawtnak, hlawhtlinnak, zawnruahnak le mitthlam tehna cu auhmin an si ko nain hmuh khawh le tawngh khawh an si lo, lung nih a va hngalhmi lawnglawng an si caah minthlam an si. Fianhtu auhmin (Gerund) Hi hna leng ah Fianhtu (verb) in auhmin ah aa thlengmi an um rih. Cu hna cu Fianhtu auhmin (Gerund noun) ti an si. Tahchunhnak ah; Hrang Mang cu kuak a zuk caah a khuh. Hika ah hin kuak cu auhmin a si i zuk cu fianhtu (verb) a si. Asinain, Kuakzuk cu a òha lo. ti a si tikah kuahzuk ti cu auhmin ah aa cang cang. Auhmin + Fianhtu = Fianhhtu auhmin Kuak + zuk = Kuakzuk Fonhchom auhmin (Compound noun) Hi bantuk auhmin hi tampi kan ngei. 1. Auhmin + Auhmin = Fonhchom auhmin Ti + um = Ti-um 2. Auhmin + Fianhtu = Fonhchom auhmin Um + chin = umchin |
LAICA CAWNNAK CACC
| Laica cawnnak peh.. Sifianh (Adjective) Auhmin kha zei bantuk dah a si tiah a fianhtu cu Fianhtu kan ti. tc. fim,dawt...tbk 1. Ngun Sui cu a dawh ngaingai. Hika i dawh timi biafang nih Ngun Sui cu zeidah a lawh ti a langhter caah Sifianh a si. Cu bantuk in òha, fim, sen ...tbk 1. A sen tete kha i thim hna law a òha . 2. Lian Kap cu a fim hringhran. Amah Sifianh lila le Fianthuam i sullam hna kha hmual a ngeihter chinchin. tc. tuk, ngai, hringhran ...tbk 1. Kan fa cu ca a thiam tuk. 2.Bialeh na thiam ngai. 3. Kan khua ka ngai hringhran. Fianhtu(Verb) Tuahnak, sinak, ngeihnak le a um ti a langhtertu biafang cu fianhtu kan ti. tc. ei, si, ngei, um 1. Rawl kan ei lio. Hika i ei timi biafang nih hin zeidah kan tuah ti a langhter. 2. Nu le pa upat cu thluachuah hmuhnak a si. Hika i si timi biafang nih hin zeidah a si ti a langhter. 3. Cawtum pathum ka ngei. 4. Ka pu cu innchung ah a um. | Caanfianh(Tenses) Fianhtu cu a caan hoih in a tanglei bantuk in hmanning an i òhen. Cu hna cu; 1. Tu caanfianh Present tense 2. Liam caanfianh Pasr tense 3. Lio caanfianh Continous tense 4. Lai caanfianh Future tense 5. Diam caanfianh Perfect tense 6. Rih caanfianh Present perfect continuo us tense a. Tu caanfianh(Present tense) Atu ah tuahmi, a simi langhter duh tikah hmanmi a si. tc. 1. Vanvan cu ngakchia a si. 2. Chuncaw ka ei. 3. Ka pu cu innchung ah a um. 4. Rang panga ka ngei. b. Liam caanfianh(Past tense) A si cangmi, tuah cangmi langhter duh tikah hmanning a si. ‘rak’ hi kan holh ahcun hman bik a si. tc. 1.Mamyo kan rak tlawng i a nuam ngai. 2. Sianginn kan kai lio ah cathiam ka rak si. c. Lio caanfianh(Continuous tense) A si liomi, tuah lio cuahmahmi a langhtertu ah hmanmi a si. Kan holh ahcun ‘lio’ le ‘cuahmah’ hi kan hman bik. ‘Lio’ he ‘cuahmah’ he zong hmanchih a si tawn. tc. 1. Ca ka zoh lio. ( atu lio i ka zoh cuahmahmi a si) | 2. Thing ka tan cuahmah. ( ka tan lio) 3. Thing ka tan cuahmah lio ah an rak ka auh. ( Rak he cuahmah he lio he an um dih caah thing ka tan le an ka auh hi atu a si lo, a liam cia caan i thing ka tan lio ah an rak ka auh a si) d. Lai caanfianh(Future tense) A si rih lomi, tuah rih lomi, tuah laimi langhter duh tikah hmanning a si. Kan hman bikmi hna cu ‘lai’ le ‘te’ an si. Cun an pahnih fonh zong in kan hman thiamthiam. tc. 1. Thaizing ah ka ra te lai. 2. Pumhnak ah ka kal lai. 3. Hmaizarh ah rak ka leng te. e. Diam caanfianh(Perfect tense) A si diam cangmi, tuah diam cangmi langhter duh tikah hmanning a si. ‘diam’ le ‘cang’ kan hman bik. tc. 1. Na ra sawm ah khan cun a kal diam cang. 2. Nang na chuah tham ah cun tang hra ka awng diam cang. f. Rih caanfianh(Present perfect continuous tense) A hlan zong ah a rak si i atu zong ah a si ko rih, a òuan ko rih ti langhter duh tikah hmanning a si. ‘ ko rih’ hi kan hman bik. tc. Pa Dun cu sianginn a kai ko rih. Hika ah hin Pa Dun cu sianginn kai a rak i thawk cang, atu zong a kai cuahmah lio a si i a dih tiang a kai ko rih lai ti a langhter |
A hlan zong ah a rak si i atu zong ah a si ko
rih, a òuan ko rih ti langhter duh tikah
hmanning a si. ‘ ko rih’ hi kan hman bik.
tc. Pa Dun cu sianginn a kai
f. Rih caanfianh(Present perfect continuous
tense)
2. Nang na chuah tham ah cun tang hra
ka awng
cang.
A si diam cangmi, tuah diam cangmi langhter
duh tikah hmanning a si. ‘diam’ le ‘cang’ kan
hman bik.
tc. 1. Na ra sawm ah khan cun a kal
e. Diam caanfianh(Perfect tense)
3. Hmaizarh ah rak ka leng
2. Pumhnak ah ka kal
A si rih lomi, tuah rih lomi, tuah laimi
langhter duh tikah hmanning a si. Kan hman
bikmi hna cu ‘lai’ le ‘te’ an si. Cun an pahnih
fonh zong in kan hman thiamthiam.
tc. 1. Thaizing ah ka ra
d. Lai caanfianh(Future tense)
ka auh.
( Rak he cuahmah he lio he an um dih
caah thing ka tan le an ka auh hi atu a si lo, a
liam cia caan i thing ka tan lio ah an rak ka
auh a si)
3. Thing ka tan
( atu lio i ka zoh cuahmahmi a si)
2. Thing ka tan
A si liomi, tuah lio cuahmahmi a langhtertu ah
hmanmi a si. Kan holh ahcun ‘lio’ le
‘cuahmah’ hi kan hman bik. ‘Lio’ he
‘cuahmah’ he zong hmanchih a si tawn.
tc. 1. Ca ka zoh
c. Lio caanfianh(Continuous tense)
rak
2. Sianginn kan kai lio ah cathiam ka
A si cangmi, tuah cangmi langhter duh tikah
hmanning a si. ‘rak’ hi kan holh ahcun hman
bik a si.
tc. 1.Mamyo kan
b. Liam caanfianh(Past tense)
Atu ah tuahmi, a simi langhter duh tikah
hmanmi a si.
tc. 1. Vanvan cu ngakchia a si.
2. Chuncaw ka ei.
3. Ka pu cu innchung ah a um.
4. Rang panga ka ngei.
a. Tu caanfianh(
Fianhtu cu a caan hoih in a tanglei bantuk in
hmanning an i òhen. Cu hna cu;
1. Tu caanfianh Present tense
2. Liam caanfianh Pasr tense
3. Lio caanfianh Continous tense
4. Lai caanfianh Future tense
5. Diam caanfianh Perfect tense
6. Rih caanfianh Present perfect continuo
us tense
Caanfianh(Tenses)
5
4. Ka pu cu innchung ah a
Hika i si timi biafang nih hin zeidah a si ti a
langhter.
3. Cawtum pathum ka
a langhter.
2. Nu le pa upat cu thluachuah hmuhnak
a
Hika i
Tuahnak, sinak, ngeihnak le a um ti a
langhtertu biafang cu fianhtu kan ti.
tc. ei, si, ngei, um
1. Rawl kan
Fianhtu(Verb)
3. Kan khua ka ngai
2.Bialeh na thiam
Amah Sifianh lila le Fianthuam i sullam hna kha
hmual a ngeihter chinchin.
tc. tuk, ngai, hringhran ...tbk
1. Kan fa cu ca a thiam
2. Lian Kap cu a
1. A sen tete kha i thim hna law a
Auhmin kha zei bantuk dah a si tiah a fianhtu cu
Fianhtu kan ti.
tc. fim,dawt...tbk
1. Ngun Sui cu a dawh ngaingai.
Hika i dawh timi biafang nih Ngun Sui
cu zeidah a lawh ti a langhter caah Sifianh a si.
Cu bantuk in
Laica cawnnak peh..